خانه‌های مشروطه خواهان تبریز از جمله خانه‌ی ستارخان سردار ملی در محله‌ی "امیرخیزی" (امیره قیز)، خانه‌ی علی موسیو در محله‌ی "دوه چی" و خانه‌ی میرهاشم خان خیابانی به عنوان مرکز تصمیم‌گیری‌ها و تجمع انقلابیون مطرح بوده‌اند که مهمترین آنها خانه‌ی ستارخان بود، اما روس‌ها تمامی این سه خانه‌ی مهم را به گونه‌ای با خاک یکسان کردند که حتی نشانه‌ای هم از آنها باقی نمانده است. از میان تمامی خانه‌های مجاهدین انقلاب مشروطه تنها خانه‌ی حاج مهدی کوزه کنانی (ابوالمله) باقی مانده است که امروزه با نام خانه‌ی مشروطه مشهور است و خاستگاه اصلی انقلاب مشروطیت ایران به شمار می رود.

 این خانه که بخش عظیمی از انقلاب مشروطیت، وامدارآن می باشد، بعد از به توپ بسته‌شدن مجلس شورای ملی در سال 1287 هجری شمسی و در جنگ‌های یازده ماهه‌ی تبریز علیه نیروهای دولتی و نیز از آغاز دوران استبداد صغیر، ستاد فرماندهی، مرکز تجمع، محل تشکیل جلسات مجاهدین و رهبران بزرگی چون ستارخان، باقرخان، علی موسیو و سایر انقلابیون بود و تصمیم مهم و انقلابی پایین آوردن پرچم‌های سفید تسلیم در مقابل قوای محمدعلی شاه قاجار در همین خانه گرفته شده است.

بنای خانه‌ی مشروطیت که امروزه به موزه‌ی مشروطه تبدیل شده، در اصل به حاج‌مهدی کوزه‌کنانی(معروف به ابوالمله) از شفیتگان حریت، آزادی و بازرگان انقلابی تبریز تعلق داشت که وی در اوایل نهضت مشروطیت آن را در اختیار انجمن ایالتی تبریز گذاشت.

این خانه به دلیل برخورداری از معماری خاص و انتساب آن به سران نهضت مشروطه، از جاذبه‌های فرهنگی و معماری آذربایجان شرقی به شمار می‌آید.

امروزه موزه‌ی مشروطه، با داشتن مجموعه‌ی قابل توجهی از عکس‌های مستند و تابلوهای نقاشی از تصاویر بزرگان مشروطه، اسناد و مدارک، نامه‌ها و اعلامیه‌های مربوط به قیام مبارزان و مجاهدان مشروطه، یکی از گنجینه‌های منحصر به فرد کشور در تاریخ معاصر محسوب می‌شود.

این بنا با قسمت الحاقی آن در زمینی به مساحت هزار و 300 متر مربع ساخته شده است و طبقه‌ی اندرونی و بیرونی آن حاصل ذوق هنرمندانه‌ی معمار تبریزی به نام "حاج ولی معمار" است که سال‌ها در روسیه ساکن بود و پس از بازگشت به تبریز در سال 1247 هجری شمسی آن را بنا نهاد.

ویژگی‌های خاص معماری دوره‌ی قاجار، تزئینات چشمگیر، به کارگیری نورگیر زیبا و چشم‌نواز موسوم به کلاه فرهنگی با ستون‌ها و سرستون‌های گچبری شده، پنجره‌های ارسی، درهای منبت‌کاری شده در اتاق اصلی موسوم به "طنبی" و غلام گردش دور راه‌پله است که هر کدام به نوعی ذوق و هنر ایرانی را به نمایش گذاشته و آن را به یک نمونه منحصر به فرد مبدل کرده است.

بنای تاریخی خانه‌ی مشروطه، با معماری دوران قاجار در محله‌ی قدیمی راسته کوچه و در ضلع غربی مجموعه‌ی بازار تبریز واقع شده است.

بنای خانه مشروطه به لحاظ اهمیت تاریخی در سال 1354 هجری شمسی به شماره 1171 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و در سال 1367 هجری شمسی توسط سازمان میراث فرهنگی کشور خریداری شد.

خانه مشروطیت از سال 1375 هجری شمسی پس از مرمت و تجهیز تالار اصلی و اتاق‌های گوشواره و با به نمایش گذاشتن اسناد و مدارکی از دوران پر فراز و نشیب انقلاب مشروطه به عنوان موزه آغاز به کار کرد. از مهم‌ترین اموال ارایه شده در آن می‌توان به فرش مشروطه، لوازم شخصی سران انقلاب و دیگر اسناد و مدارک اهدایی مرتبط با انقلاب مشروطیت اشاره کرد.

همچنین از دیگر اشیای مهم ارایه شده در این گنجینه می‌توان از سلاح کمری ستارخان و لوازم تحریر شهید ثقه‌الاسلام تبریزی و یادگارهای شخصی حاج مهدی کوزه‌کنانی و سیدسراج ، لیلاوایی و سردار عشایر و نیز پیکره‌های ستارخان و باقرخان، حسین خان باغبان و حاج مهدی کوزه‌کنانی و تندیس چندین نفر از مجاهدان مشروطه، مانند میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل و میرزا ابراهیم‌خان صبا و لوح تقدیر مجلس شورای اسلامی ملی از خدمات سردار و سالار و فرش دستباف انقلاب نام برد.

تندیس‌های میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل و میرزا ابراهیم‌خان صبا که در اتاق طنبی خانه مشروطه قرار گرفته اند، همزمان با سالروز انقلاب مشروطه در سال 1382 توسط نوادگان میرزا ابراهیم‌خان صبا ـ از مجاهدان معروف مشروطه ـ پرده‌برداری شدند.احمد حسینی و محمد تیموری هنرمندان سازنده این تندیس‌ها هستند.

بنای تاریخی خانه‌ی مشروطه، با معماری دوران قاجار در محله‌ی قدیمی راسته کوچه و در ضلع غربی مجموعه‌ی بازار تبریز واقع شده است.